Difüzyon
Herhangi bir maddenin yoğunluğunun yüksek olduğu bir ortamdan, düşük olduğu ortama geçmesine difüzyon denir.
Her iki ortamdaki madde yoğunluğu eşitleninceye kadar geçiş devam eder.
Madde yoğunluğundaki fark fazla ise difüzyon çok daha hızlı gerçekleşir.
Aşağıda canlılarda organizmalarda meydana gelen difüzyon olayına bazı örnekler verilmiştir.
- Oksijren akciğerlerdeki alveollerden, difüzyon ile kana geçer. Kandan da oksijen yoğunluğunun düşük olduğu hücrelere geçer.
- Hücre solunumu sonucunda oluşan CO2 difüzyon ile kana geçer. Kandan yine difüzyon ile CO2 alveollere geçer soluk verme ile buradan dışarı atılır.
- Parçalanan besinlerden bazıları difüzyon ile ince bağırsakdan emilerek kana geçer.
- Fotosentez sırasında gerekli olan CO2 gazı, yapraklarından difüzyon ile alınırak bitki tarafından kullanılır.
Pek çok özelleşmiş organ, sahip oldukları geniş yüzeyler ile madde alışverişini çok daha verimli gerçekleştirir. Örnek olarak;
- Akciğerlerdeki alveoller
- İnce bağırsaktaki villüsler
- Bitki köklerinde bulunan su ve minerallerin emilmesini sağlayan emici tüyler
- Düz ve geniş şekilli yapraklar verilebilir.
Osmoz
Suyun seçici geçirken bir zardan, yoğunluğunun fazla olduğu ortamdan az olduğu ortama geçişine osmoz adı verilir.
Seçici geçirgen zar, su moleküllerinin geçişine kolaylıkla izin verirken çözünmüş maddelerin geçişine engel olur. Hücre zarı seçici geçirgen bir yapıdadır.
Bitki hücrelerinde osmozla hücreye girebilecek su miktarı hücre duvarı tarafından sınırlandırılarak hücrenin patlaması önlenir.
Hayvan hücrelerinde, hücre duvarı olmadığı için hücre seyreltik çözelti içine konulursa osmoz olayı ile su girişi görüleceğinden hücre patlar.
|